Na skrzypce i basy.

• czas: 2 V – 3 VII 1998
• scenariusz i aranżacja: Monika Sadora, Katarzyna Wełpa, Violetta Tkacz
• komisarz: Violetta Tkacz

Wystawa ze zbiorów Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu oraz Oddziału Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum – Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach, Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.

Muzyka – granie i śpiewanie – przez stulecia towarzyszyła człowiekowi na każdym etapie życia. Dźwięk organów przyjmował noworodka do wspólnoty wierzących, a wraz ze śpiewem żałobnym odprowadzał zmarłego w ostanią drogę. Różnorodne instrumenty i narzędzia muzyczne służyły człowiekowi do tworzenia muzyki oraz wydawania dźwięków koniecznych w obrzędach magicznych czy w czasie pracy. Jednak muzyka służyła przede wszystkim rozrywce. Podstawowym nośnikiem muzyki – już od najdawniejszych czasów – były kapele. W zależności od regionu Polski były one zróżnicowane pod względem liczby i rodzajów instrumentów, brzmienia i rodzaju wykonywanej muzyki. Najbardziej charakterystyczną cechą polskich kapel ludowych jest wszechobecność instrumentów strunowych – w szczególności skrzypiec. Nie było w Polsce kapeli, w której nie grałyby skrzypce. Kapela podhalańska – (tzw. „muzyka”) składała się i składa po dzień dzisiejszy wyłącznie z instrumentów strunowych – skrzypiec i basów.

Wystawa Na skrzypce i basy prezentuje pełny zestaw tak instrumentów jak i narzędzi muzycznych. Wszystkie instrumenty prezentowane są na wystawie w porządku tematycznym. Możemy więc zobaczyć proste instrumenty służące głównie zabawie, następnie instrumenty i narzędzia muzyczne towarzyszące człowiekowi przy pracy, instrumenty obrzędowe i wreszcie te, które służyły do tworzenia muzyki. W trakcie zwiedzania zapoznać się więc można ze składem kapeli dudziarskiej, łowickiej, rzeszowskiej, kaszubskiej, obejrzeć podhalańskie złóbcoki czy lubelską sukę.

Muzyka znajduje poczesne miejsce w sztuce, zwłaszcza współczesnej. Kaszubska część wystawy prezentuje odzwierciedlenie wagi i miejsca muzyki na terenie Kaszub. Dla współczesnych twórców ludowych muzykowanie stało się wdzięcznym tematem. Można więc zobaczyć zarówno scenki rodzajowe, w których muzyka jest jednym z elementów przedstawianej pracy lub świętowania (w tej grupie umieścić można Pasterza z bazuną Sychowskiego, Flecistę Janowskiego czy Zabawę Makowskiego). Dużo liczniejszą grupą są stworzone w drewnie kapele i samotni muzykanci: harmoniści, fleciści, bazuniści a nawet gitarzyści.

Mamy nadzieję, że właśnie wystawa Na skrzypce i basy przyniesie moment zadumy nad tym, co minione i nad tym co jeszcze dzisiaj jest żywym, oryginalnym światem. Kultura ludowa to nie tylko muzea. Potrafi ona wciąż się rozwijać, pomimo powszechnej unifikacji i panowania kulury masowej. Wydaje oryginalne dzieła, które zapewne jeszcze niejednokrotnie nas wszystkich zaskoczą.

Violetta Tkacz