Lekcja 5

Uprząść, utkać, ozdobić czyli jak powstawały stroje i tkaniny Słowińców.

Zajęcia trwają 3 godziny. Maksymalna ilość osób: 20

Cele ogólne:

  1. Poznawcze:
    • Zaznajomienie z terminem Słowińcy (kim byli i jaki obszar zamieszkiwali)
    • Zapoznanie uczniów z pojęciami związanymi z lekcją
    • Zwrócenie uwagi na różnice w strojach dawnych i dzisiejszych , na pojęcia: strój ludowy, strój codzienny, strój świąteczny
    • Zapoznanie uczniów z dawnym procesem obróbki włókien roślinnych i zwierzęcych oraz powstawania tkanin i stroju.
    • Zapoznanie uczniów z rękodzielnictwem ludowym, dotyczącym stroju (przędzenie, tkanie, farbowanie, zdobienie, drukowanie tkanin)
    • Zapoznanie uczestników zajęć ze sprzętem i narzędziami potrzebnymi do przędzenia tkania i zdobienia tkanin
  2. Kształcące
    • Ćwiczenie umiejętności pracy w grupie (podział obowiązków, współpraca, dążenie do wspólnego celu)
    • Doskonalenie umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce
    • Umiejętność określenia cech i elementów stroju ludowego Słowińców.
    • Umiejętność rozróżniania stroju ludowego (okoliczności, w jakich był ubierany) i stroju codziennego
    • Ćwiczenie umiejętności operowania pojęciami: kultura ludowa, region etnograficzny, grupa etniczna, strój ludowy, tożsamość kulturowa
  3. Wychowawcze
    • Wzbudzanie zainteresowania kulturą regionu i umiejętnościami przodków
    • Kształtowanie potrzeby zdobywania wiedzy i umiejętności przez kontakt z muzeum i jego zbiorami.
    • Uświadomienie, że każdy może mieć wpływ na zachowanie dziedzictwa kulturowego przez szacunek dla starych przedmiotów
    • Zachęcanie do indywidualnych poszukiwań „zabytków przeszłości” w swoim otoczeniu

Cele szczegółowe:

Uczestnik zajęć potrafi:

  • Zna i potrafi zastosować pojęcia: przędzenie, kołowrotek, wrzeciono, włókno, przędza, tkactwo, samodziały, rękodzielnictwo, warsztat tkacki, strój ludowy, krajka, strój codzienny, drukowanie tkanin, kultura ludowa
  • Dostrzega znaczenie muzeów w ochronie i zachowaniu zabytków i kultury regionalnej i docenia edukacyjną rolę muzeów
  • Wie, kim byli Słowińcy
  • Potrafi przedstawić proces powstawania tkanin i stroju, rozpoznaje i nazywa dawne przedmioty i urządzenia do obróbki włókien po gotową tkaninę.
  • Umie wskazać przyczyny zaniku stroju ludowego i zmiany jego funkcji
  • Rozumie cel ochrony dóbr kultury materialnej przodków, m. in. strojów
  • Dostrzega rolę starszych pokoleń w przekazywaniu wiedzy i umiejętności

Metody pracy

  1. Metody podające:
    • Wyjaśnianie – zdefiniowanie pojęć: region, kultura ludowa, kultura materialna tkactwo, rękodzielnictwo, wyjaśnienie kim byli Słowińcy i przedstawienie przyczyn odrębności kulturowej, wyjaśnienie celowości zajęć i podsumowanie
    • Opis – przedstawienie procesu powstawania stroju ludowego od włókna po tkaninę i zdobienia
    • Prezentacja – działanie grępli, wrzeciona, kołowrotka, warsztatu tkackiego,
  2. Metody poszukujące:
    • Zadawanie pytań – o przyczyny zaniku stroju ludowego, wskazanie różnic między strojem świątecznym a codziennym
    • Pogadanka – na temat procesu produkcji tkanin dawniej i dziś i elementów zdobniczych strojów
    • Dyskusja – na temat czy jest potrzeba gromadzenia dawnych przedmiotów, w tym strojów, w muzeach.
  3. Metody operatywne:
    • Praca z gręplami: przygotowanie surowego runa owczego do przędzenia poprzez gręplowanie gręplami ręcznymi.
    • Przędzenie : próba utworzenia nici z wygręplowanego runa przy pomocy wrzeciona oraz kołowrotka.
    • Praca z krosnami i bardkami: tworzenie tkaniny na krosnach lub/oraz krajek przy użyciu bardek (krosienek)
    • Drukowanie tkanin: drukowanie wzorów na tkaninach przy pomocy klocków drukarskich

Środki dydaktyczne i narzędzia badawcze:

Eksponaty muzealne, kopie eksponatów, wełna czesankowa, klocki do drukowania tkanin.

Przebieg zajęć:

Etap I – Od włókna do tkaniny (ok. 30 min.)

Zajęcia odbywają się w pracowni Słowińskiego Centrum Kultury Regionalnej.

Prowadzący zajęcia wyjaśnia cel spotkania, zaznajamia uczestników z kluczowymi pojęciami związanymi z tematem, prowadzący moderuje dyskusję o życiu na dawnej wsi, samowystarczalności, rękodzielnictwie, tkactwie (wprowadzenie nowych pojęć i operowanie tymi pojęciami) Wnioski.

Etap II -Szmaciaki i warpy, czyli tkactwo na Pomorzu. Strój ludowy Słowińców. (ok. 45 min.)

Zajęcia odbywają się na terenie Muzeum Wsi Słowińskiej.

Rozpoczynają się na ekspozycji prezentującej wszystkie narzędzia związane z obróbką lnu. Uczestnicy zajęć próbują nazywać te przedmioty potrzebne do kolejnych etapów obróbki lnu i wełny na podstawie wiedzy zdobytej w czasie prezentacji filmu (utrwalenie wiadomości).
Następnie oglądają strój ludowy Słowińców i strój ślubny pary słowińskiej (zwrócenie uwagi na kolorystykę, elementy stroju, strój jako wyróżnik tożsamości). Prowadzący daje mini wykład na temat ubioru (jak strój określa płeć, wiek, zamożność, przynależność do grupy narodowej, etnicznej, społecznej), rodzajów ubioru (strój świąteczny, codzienny, ślubny, żałobny, itp.) Uczestnicy oglądają plansze: Słowinka w stroju żałobnym i codziennym, strój rybaka słowińskiego, ubiory słowińskie męskie i damskie z początku wieku. Wnioski: jak zmieniały się stroje, przyczyny zaniku stroju ludowego. W dalszej części jest krótkie zwiedzanie innych ekspozycji, ze zwróceniem uwagi na elementy strojów będących częścią aranżacji.

Etap III – Uprząść, utkać, nadrukować, uszyć, ozdobić. (ok. 1,5 godz.)

Zajęcia odbywają się w pracowni Słowińskiego Centrum Kultury Regionalnej.

Na wstępie uczestnicy syntetyzują wiadomości o czynnościach, które trzeba wykonać, żeby powstał strój – wypowiedzi uczniów. Pracownica muzeum pokazuje w jaki sposób przygotowywano surowe runo poprzez rozluźnianie włókien i gręplowanie do przędzenia. Pokazuje jak się przędło nić za pomocą wrzecion i opowiada historię tego przedmiotu o wielotysięcznej tradycji oraz na kołowrotku, dużo późniejszym wynalazku, który przyspieszył i usprawnił pozyskiwanie przędzy. Uczestnicy zajęć własnoręcznie gręplują wełnę oraz próbują uprząść nić na wrzecionach oraz kołowrotkach. Pracownica muzeum tka na warsztacie tkackim, opowiada o rodzajach tkanin i wyrobów tkanych na potrzeby własne i innych mieszkańców wsi. Uczestnicy próbują też sprawdzić swoje umiejętności w wykonywaniu tego zajęcia. Zwracają uwagę na elementy zdobnicze strojów oraz kolory i wzory tkanin: opowieść o sposobie farbowania tkanin (naturalne barwniki), elementach zdobniczych strojów (krajki), o sposobie drukowania wzorów na tkaninach.

Następnie uczestnicy dzieleni są na grupy, z których każda ma do wykonania inne zadanie (jeśli czas pozwoli mogą potem zamieniać się stanowiskami).

Na zakończenie prowadzący zajęcia podsumowuje je, podkreślając, że strój ludowy określa tożsamość kulturową. Podkreśla też rolę muzeum w poznaniu kultury przodków i określaniu własnej tożsamości.