Ośrodek edukacyjny Karina – Lekcja 1

Nie święci garnki lepią. O tradycjach garncarskich na kaszubskiej wsi.

Zajęcia trwają 3 godziny. Maksymalna ilość osób: 20

Cele ogólne:

1. Poznawcze:
   • wyjaśnienie uczestnikom podstawowych pojęć dot. garncarstwa
   • uświadomienie „drogi”, jaką musi przejść uczeń, aby zostać mistrzem garncarstwa
   • zaznajomienie z krótką historią garncarstwa na Kaszubach
   • przekazanie podstawowych informacji o ceramice słupskiej
   • zapoznanie z elementami wyposażenia warsztatu garncarskiego
   • wyjaśnienie kolejnych etapów procesu wytwarzania naczyń
   • zaznajomienie z rodzajami zdobienia naczyń i wzorów występujących w ceramice kaszubskiej, zwłaszcza w ceramice chmieleńskiej
   • uświadomienie zjawisk, które wpłynęły na zanik tradycji garncarskich na wsi
2. Kształcące:
   • ćwiczenie umiejętności operowania pojęciami takimi jak: garncarstwo ludowe, ceramika kaszubska i słupska, koło garncarskie, piec garncarski, dwojaki, szkliwo
   • umiejętność scharakteryzowania cech szczególnych tradycyjnej ceramiki kaszubskiej i słupskiej
   • umiejętność rozróżniania poszczególnych wzorów ceramiki chmieleńskiej
   • doskonalenie umiejętności zastosowania zdobytej wiedzy na forum oraz w praktyce
   • ćwiczenie umiejętności pracy w grupie
3. Wychowawcze:
   • uwrażliwienie na regionalną tradycję ludową
   • kształcenie postawy szacunku dla materialnego dziedzictwa kulturowego regionu
   • wzbudzenie zainteresowania rękodziełem na dawnej kaszubskiej wsi oraz umiejętnościami przodków

Cele szczegółowe

Uczestnik zajęć:

1. potrafi scharakteryzować specyfikę zawodu garncarza
2. potrafi nazwać niezbędne elementy wyposażenia warsztatu garncarskiego
3. potrafi omówić kolejne etapy pracy garncarza
4. operuje pojęciami: dziedzictwo kulturowe, garncarstwo ludowe, glina, koło garncarskie
5. umie wskazać przyczyny zaniku ludowego garncarstwa
6. potrafi wymienić cechy charakterystyczne ceramiki kaszubskiej i słupskiej
7. potrafi nazwać i odróżnić wzory typowe dla ceramiki chmieleńskiej
8. dostrzega rolę starszych pokoleń w przekazywaniu umiejętności oraz wiedzy historycznej

Metody pracy

1. Metody podające:
   • mini wykład na temat tego, czym jest garncarstwo ludowe, jak wygląda warsztat pracy garncarza, jak wyglądają kolejne etapy procesu wyroby naczyń, jakie są rodzaje naczyń oraz sposoby ich zdobienia, jakie są cechy charakterystyczne ceramiki kaszubskiej (w szczególności chmieleńskiej) oraz słupskiej
   • moderowanie dyskusji
   • prezentacja slajdów ukazujących wzory ceramiki kaszubskiej i słupskiej
   • wyjaśnianie celowości wykonania danego zadania oraz charakteryzowanie poszczególnych etapów zajęć
2. Metody poszukujące:
   • oglądanie różnych rodzajów naczyń glinianych
   • dyskusja, moderowana przez prowadzącego, na temat cech charakterystycznych dla ludowej ceramiki kaszubskiej, konieczności zachowania przykładów rękodzieła ludowego w muzeach oraz przekazywania wiedzy o jego wytwarzaniu z pokolenia na pokolenie w tradycyjnej relacji mistrz – uczeń
   • zwiedzanie pracowni ceramicznej – odpowiedzi na postawione w trakcie pytania
3. Metody operatywne
   • malowanie na papierze wzorów charakterystycznych dla ceramiki chmieleńskiej
   • wykorzystanie już wytoczonych różnorodnych naczyń glinianych
   • wykonywanie prostych naczyń glinianych na kole garncarskim pod okiem doświadczonego garncarza
   • praktyczne wykorzystanie tradycyjnego sprzętu charakterystycznego dla pracy garncarza

Środki dydaktyczne

• prezentacja multimedialna
• gliniane naczynia o różnorodnych formach
• kartki papieru z narysowanymi kształtami naczyń do pomalowania, farbki
• glina
• sprzęt garncarski

Przebieg zajęć

Etap I. – Garncarz – ginący zawód (ok. 30 min.)

Zajęcia zaczynają się od mini wykładu wprowadzającego w tematykę ludowego garncarstwa.
Prowadzący, wspomagając się prezentacją multimedialną, zaznajamia uczestników z krótką historią oraz współczesnym obrazem garncarstwa na Kaszubach, historią ceramiki słupskiej, wyposażeniem warsztatu garncarskiego, wszystkimi etapami procesu wytwarzania ceramiki oraz rodzajami naczyń i zdobień wykorzystywanych w pracy garncarza. Prowadzący stara się zachęcić uczestników do dyskusji i wyrażania własnego zdania na temat przyczyn zaniku ludowego garncarstwa na wsi oraz konieczności przekazywania umiejętności wytwarzania ceramiki z pokolenia na pokolenie.

Etap II – Ceramiczne zgadywanki i chmieleńskie malowanki ( ok.1 godz.)

Na początku tego etapu uczestnicy zostają podzieleni na kilka grup. Każda grupa otrzymuje różne od pozostałych naczynie ceramiczne. Zadanie polega na scharakteryzowaniu przedmiotu, opierając się na zdobytej już wiedzy (opis wyglądu, sposób zdobienia, kolorystyka oraz odgadnięcie przeznaczenia). Uczestnicy dokonują prezentacji wniosków na forum. Następnie, również w grupach, malują farbkami na przygotowanych dużych kartkach papieru wzory charakterystyczne dla ceramiki chmieleńskiej.

Etap III – Radość tworzenia (ok. 1,5 godz.)

Etap ten rozpoczyna się od wizyty w „Glinianej Zagrodzie” – pracowni ceramicznej należącej do mieszkanki wsi Czysta, p. Anny Kowalczyk. Uczestnicy mają okazję zobaczyć jej warsztat pracy, piec do wypalania ceramiki oraz różnorodne wyroby artystki. Następnie, już w sali edukacyjnej, odbywa się pokaz toczenia glinianych naczyń na kole garncarskim. Prezentacji dokonuje doświadczony garncarz, który posiada odpowiedni sprzęt oraz doświadczenie w pracy z dziećmi i młodzieżą. Poszczególnym etapom jego pracy towarzyszy komentarz osoby prowadzącej. Uczestnicy, z pomocą garncarza, sami wykonują proste naczynia na kole garncarskim, które mogą ozdobić stempelkami oraz rylcem i zabrać ze sobą na pamiątkę.