Lekcja 3

Ziarno – mąka -bochen. Jak dawniej chleb pieczono.

Lekcja realizowana w zabytkowych wnętrzach XIX wiecznej chałupy.
Zajęcia trwają 3 godziny. Maksymalna ilość osób: 25

Cele ogólne:

  1. Poznawcze:
    • Znajomość nazw zbóż, umiejętność ich rozpoznawania
    • Znajomość elementów diety Słowińców i ludności wsi pomorskiej na przełomie XIX i XX wieku
    • Poznanie kolejnych etapów powstawania chleba.
    • Poznanie elementów życia na dawnej wsi słowińskiej
    • Znajomość nazw i rozpoznawanie dawnych sprzętów wykorzystywanych przy kolejnych etapach wypieku chleba
  2. Kształcące:
    • Doskonalenie umiejętności zaprezentowania zdobytej wiedzy na forum
    • Kształtowanie umiejętności syntetyzowania wiedzy pochodzącej z różnych źródeł
    • Doskonalenie umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce: umiejętność wykonania czynności związanych z kolejnymi etapami wypieku chleba (mielenie ziarna na mąkę, przygotowanie zakwasu, wyrób ciasta chlebowego, formownie bochenków)
    • Ćwiczenie umiejętności pracy w grupie (podział obowiązków, współpraca, dążenie do wspólnego celu)
  3. Wychowawcze:
    • Uwrażliwienie na tradycję ludową własnego regionu
    • Kształcenie postaw zrozumienia dla ogólnie pojętej różnorodności
    • Odwzorowanie obrazu przeszłości i wzbudzanie w ten sposób szacunek dla szarych ludzi dających utrwalone wzory życia codziennego.
    • Ukazanie pomorskich korzeni, jak i historycznego minionego stanu takich zjawisk, które w dzisiejszych czasach odgrywają ważną rolę w kształceniu młodych pokoleń: rzetelna praca, solidna wytwórczość, umiejętne prowadzenie gospodarstwa domowego

Cele szczegółowe:

Uczestnik zajęć:

  • Potrafi nazwać i odróżnić zboże i ziarno zbożowe potrzebne do wypieku słowińskiego chleba
  • Potrafi wykonać i omówić poszczególne etapy wypieku chleba
  • Potrafi wskazać przyczyny zmian zachodzących w tradycjach żywieniowych
  • Umie scharakteryzować tradycyjne pożywienie codzienne i świąteczne na wsi pomorskiej
  • Potrafi przygotować ciasto chlebowe wg tradycyjnej metody wykorzystaniem tradycyjnego sprzętu do tego przeznaczonego

Metody pracy

  1. Metody podające:
    • wyjaśnianie sposobu i celowości wykonywania danego zadania
    • Mini wykład na temat kim byli Słowińcy, terenu, który zamieszkiwali, ze szczególnym wskazaniem, jak warunki naturalne wpływały na życie, zajęcia i dietę ludności słowińskiej.
  2. Metody poszukujące:
    • oglądanie ekspozycji muzealnej – odpowiedzi na postawione w trakcie pytania
    • rozmowa moderowana przez prowadzącego
  3. Metody operatywne
    • wykonywanie chleba wg receptury ludności Słowińskiej
    • wykorzystanie tradycyjnego sprzętu w wykonywaniu kolejnych etapów przygotowania chleba słowińskiego

Środki dydaktyczne

  • ekspozycja muzealna
  • kopie sprzętu potrzebnego do przygotowania chleba (żarna, dzieża, przetak)
  • produkty potrzebne do przygotowania chleba (ziarno zbożowe, mąka, mleko, ziemniaki)

Przebieg zajęć:

Etap I – Przy chlebowym piecu (ok. 30 min.)

W związku z tym, iż przygotowanie i pieczenie chleba tradycyjnym sposobem jest procesem trwającym kilka godzin, to zajęcia rozpoczynają się przy piecu chlebowym, gdzie uczestnicy przyglądają się wszystkim czynnościom przygotowującym piec do pieczenia (piec rozgrzewany jest już od kilku godzin): wygarnianiu żaru, myciu, sprawdzaniu temperatury. Wszystko odbywa się z komentarzem prowadzącego zajęcia. Po przygotowaniu pieca uczestnicy zajęć formują z przyniesionego ciasta (w związku z tym, że ciasto chlebowe rośnie 3- 4 godziny, pracownica muzeum przygotowuje je jeszcze przed zajęciami) bochenki i kolejno wkładają je do pieca, zostawiając do upieczenia na ok. 1,5 godziny.

Etap II – Od ziarenka do bochenka (1 godz.)

Tymczasem zajęcia odbywają się w mieszkaniu Zagrody Edukacyjnej Słowińskiego Centrum Kultury Regionalnej.
Z czego robi się chleb? To kluczowe pytanie, na które uczniowie po odbytych zajęciach będą umieli udzielić dokładnej odpowiedzi. Uczniowie w odpowiednio moderowanej rozmowie wymieniają rodzaje zbóż uprawianych w Polsce. Po prezentacji tych zbóż umieją je odróżnić i wskazać na te, z których piecze się chleb (pszenica, żyto). Prowadzący zajęcia przekazuje uczestnikom wiedzę o sposobie wypiekania chleba przez Słowińców. Wskazuje na charakterystyczne cechy chleba słowińskiego. Uczniowie wykonują czynności prowadzące do przygotowania rozczynu, który należy odstawić do dnia następnego. Potem do rozczynu przygotowanego dzień wcześniej przez pracownicę muzeum dodają resztę potrzebnych produktów i wyrabiają ciasto chlebowe. Odstawiają je do wyrośnięcia.

Etap III – Żarna, przetak, opałka (ok. 30 min.)

Zajęcia odbywają się na terenie muzeum. Celem tego etapu jest zapoznanie uczestników z tradycyjnym urządzeniem kuchni słowińskiej i pomorskiej, ze sprzętem potrzebnym w gospodarstwie domowym, ze szczególnym zwróceniem uwagi na sprzęt wykorzystywany w tradycyjnej metodzie produkcji chleba. Sposoby przechowywania chleba – urządzenie komórki przykuchennej.

Etap IV – Ile pracy włożyć trzeba, żeby zjeść kromeczkę chleba? (ok. 1 godz.)

Po obejrzeniu ekspozycji uczestnicy wracają do pieca chlebowego, gdzie są świadkami wyjęcia z pieca świeżo upieczonego chleba. Wkładają chleb do kosza i niosą do zagrody edukacyjnej. Odpowiadają na pytanie będące tematem tego etapu zajęć. Jedząc pajdy pokrojonego chleba, wyjaśniają przysłowia związane z chlebem.
Ten etap zakończyć też można ogniskiem, przy którym uczniowie upieką przywiezione w plecaku kiełbaski i zjedzą świeżo upieczony chleb.