Ceramika pomorska

• czas: 2003.VII-IX
• scenariusz, aranżacja, komisarz: Violetta Tkacz

Muzeum Pomorza Środkowego od 1995 r. włączyło się w program „Ochrona ginących zawodów” realizowany przez Ministerstwo Kultury. Wśród organizowanych warsztatów dawnych rzemiosł znalazło się także garncarstwo. Prowadzone warsztaty sprawiły że powstał pomysł zrekonstruowania XVIII i XIX wiecznej ceramiki słupskiej. Hugona Ostrowska-Wójcik – kierownik Działu Etnograficznego MPŚ zleciła fachowcom opracowanie naukowe i plastyczne wzorów do rekonstrukcji miejscowej ceramiki.

Rekonstrukcja XVIII i XIX wiecznej ceramiki wytwarzanej w słupskich warsztatach ma na celu pokazanie piękna form i kształtów rodzimych naczyń. Powinna także przyczynić się do ożywienia dawnych garncarskich tradycji Słupska. Dzięki kilkuletniej pracy muzealników powstał zbiór modeli, na których będą mogli wzorować się przyszli garncarze, którzy zgłębią trudną sztukę toczenia naczyń. Jest to szansa na to, aby w regionie słupskim powstały oryginalne pamiątki nawiązujące w prostej linii do historycznych przekazów, aby w powrocie do korzeni zachować i kultywować własną tożsamość kulturową naszej małej pomorskiej ojczyzny. Wytwórczość garncarska w Słupsku na przełomie XVIII i XIX w. stała na bardzo wysokim poziomie. Świadectwem tego jest kolekcja ceramiki ludowej znajdująca się w zbiorach Działu Etnograficznego słupskiego Muzeum pochodząca w znacznej części z przedwojennych zbiorów Heimatmuseum. Kopalnię wiedzy stanowią również fragmenty XVIII i XIX wiecznych naczyń glinianych, których Muzeum posiada kilkadziesiąt. Historia powstania tej niezwykłej kolekcji jest związana z rokiem 1954, kiedy to w trakcie pogłębiania rzeki Słupi na odcinku ulicy Garncarskiej (niem. Töpferstadt) natrafiono na pokaźną ilość odłamków ceramicznych pochodzących z warsztatów i pieców garncarskich, jakie istniały jeszcze w Słupsku na początku XX wieku. Warsztaty słupskie wytwarzały wyroby ceramiczne nie tylko na użytek samego miasta, ale rozpowszechniane były także w regionie. Świadczą o tym znalezione m. in. w Klukach (położonych blisko 40 km od Słupska) odłamki i duże fragmenty skorup ze słupskimi wzorami zdobniczymi.

Idea odtworzenia słupskiej ceramiki towarzyszyła etnografom Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku od wielu lat. Pierwsze próby wykonania kopii dawnych naczyń glinianych zostały podjęte już w 1987 roku. Wówczas to w Spółdzielni Artystycznej Rękodzieła Ludowego w Kartuzach powstały naczynia na wzór muzealnych eksponatów – misy, naczynia z pałąkiem, dwojaki. Te pierwsze próby wykonania replik zabytkowych naczyń pokazały że nie jest sprawą prostą odtworzenie ich charakterystycznego kształtu. Doświadczony garncarz, któremu powierzono to zadanie wielokrotnie ponawiał próby nadania naczyniom ich osobliwej formy. Ogromne trudności towarzyszyły zwłaszcza odtwarzaniu mis z ich szerokim wylewem i specyficzną krawędzią. Dużym problemem było także odtworzenie oryginalnej malatury, zwłaszcza jej kolorystyki, która w dawnej ceramice uzyskiwana była przez stosowanie tlenków metali: kobaltu, manganu, miedzi i żelaza.

Wykonane wówczas kopie słupskiej ceramiki nie są doskonałe, jednakże w dużej części są wierne swym XVIII i XIX wiecznym pierwowzorom i do dnia dzisiejszego stanowią uzupełnienie na wystawach wnętrz w Muzeum a także spełniają funkcje użytkowe w czasie prezentacji dawnej kuchni na imprezach plenerowych w Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach.

REKONSTRUKCJA CERAMIKI SŁUPSKIEJ ZOSTAŁA NAGRODZONA POMORSKĄ NAGRODĄ ARTYSTYCZNĄ ZA ROK 2002 W KATEGORII KULTURA REGIONALNA.

Violetta Tkacz-Laskowska